دانش آموزان مبتلا به اختلالات ارتباطی

انواع اختلال در ارتباط:

1) اختلالات تکلمی

اختلال در تلفظ حروف، تولید صدا، کنترل ماهیچه‌های لب و زبان و حنجره و... می‌باشد.

2) اختلالات زبانی

منظور از این اختلالات، اختلال و ناتوانی در یادگیری زبان مادری و اشکال در فرم، استفاده و محتوای زبان و بیشتر در کودکانی دیده می‌شود که دچار تأخیر در گویایی هستند. دانش‌آموزانی که قادر نیستند تا به صورت موثر و مطلوبی تولید صدا نموده و از آن برای حرف زدن و برقراری ارتباط کلامی با دیگران استفاده نمایند. دارای اختلال تکلمی نامیده می‌شوند. حدود 5% از کل دانش‌آموزان مدرسه رو، مبتلا به برخی از انواع نقص‌های کلامی می‌باشند. مشکل بریده بریده حرف زدن با اشکال در تلفظ حروف دو دسته مهم از این نوع اختلال است.

اختلال بریده بریده با منفصل حرف زدن: این اختلال شامل جایگزین کردن یک حرف به جای حرف دیگر مثلاً س به جای ش به جای شیر، سیر یا شصت و پنج، سصت و پنج می‌گویند عدم تلفظ صحیح حروف (چاشق به قاشق) افزودن یک صدا یا حرف یک صدا از کلمه (به جای بیچاره می‌گویند بیجا-ه یا به جای بدبخت، ب-بخت می‌گویند). (اسمیت 1998). البته باید به خاطر داشته باشید که اغلب بچه‌های 6 تا 8 ساله، قبل از آن که بتوانند به صورت کامل حروف زبان مادری‌شان را تلفظ نمایند، در تلفظ حروف بی‌صدا و برخی دیگر از حروف دچار مشکل می‌باشند و بر اثر گذشت زمان این اشکالات از بین می‌روند و کودک بر تلفظ آن‌ها تسلط پیدا می‌کند و نکته دیگر این که در برخی از مناطق جغرافیایی برخی از حروف به گونه‌ای خاص تلفظ و ادا می‌شوند ولی کودک هم دارای هیچ نوع اختلال تکلمی نمی‌باشند.

اختلال لکنت زبان: معمولاً در سنین بین 3 تا 4 سالگی بسیار شایع است. هنوز علت مشخصی برای آن پیدا نشده است. ولی می‌تواند سبب اضطراب و در هم ریختگی فکری کودک مبتلا به آن گردد. در 50 درصد از کودکان مبتلا، ممکن است تا یک سال طول بکشد و در این صورت باید او را به یک گفتار درمان ارجاع داد. مداخله و درمان از سنین پایین بسیار مهم و حیاتی است.

اختلال در تولید صدا و یا آوا: سومین نوع اختلال تکلمی است و شامل صحبت کردن همراه با اشکال در تن صدا، کیفیت نامناسب و حرف زدن با یک تن صدای ثابت و بدون تغییر است. دانش‌آموزی که دچار هر کدام از این نوع اختلال‌ها می‌باشد باید به یک گفتار درمانی ارجاع داده شود. اولین گام تشخیص صحیح و به موقع اختلال یا مشکل است. بسیار مواظب کودکانی باشید که تلفظ حروف، نوع صحبت کردن، کیفیت صدا، سیالی کلامی، میزان ابراز عقاید و افکار از نظر شدت و نوع با دیگران تفاوت زیادی دارد. به کودکانی که خیلی کم حرف می‌زنند و اغلب ساکت می باشند. هم توجه کنید و هم مواظب آن‌ها باشید. آیا فقط خجالتی هستند یا از نظر زبانی مشکل دارند؟

تفاوت‌های زبانی لزوماً اختلالات زبانی نمی‌باشند. دانش‌آموزانی که دچار اختلالات زبانی هستند آن‌هایی هستند که وضوحاً نمی‌توانند صحبت‌های دیگران را بفهمند و یا از زبان برای ابراز عقاید و افکار و منویات درونی خود استفاده نمایند و با همسالان خود و دیگر افراد گروه اجتماعی یا فرهنگی خود، تفاوت دارند. دانش‌آموزانی که به ندرت حرف می‌زنند آن‌هایی که از کلمات محدودی در حرف زدنشان استفاده می‌کنند، جملاتی که به کار می‌برند بسیار کوتاه است و یا بیشتر سعی می‌کنند از حرکات بدن و چهره برای برقراری ارتباط با دیگران استفاده نمایند، باید هر چه سریع‌تر به یک فرد متخصص و ماهر ارجاع داده شوند تا مورد مشاهده قرار گیرند یا از آن‌ها نسبت به عمل آید. در جدول زیر رهنمودهایی برای کمک به رشد طبیعی زبان در کودکان آورده شده است.

علل اختلالات ارتباطی (گویایی) چیست؟

عواملی که سبب ایجاد این اختلالات می‌گردند دامنه گسترده وسیعی دارند، یک سر آن عوامل نوروبیولوژیک (زیستی عصبی) هستند که با رشد شناختی کودک تداخل پیدا می‌نمایند و یک سر دیگر آن راهبردهای پردازش اطلاعات می‌باشند که با عناصر ساختاری و فیزیولوژیکی (مثل ناشنوایی) تعامل دارند و در ارتباط هستند. عوامل محیطی (مثل محرومیت‌های فرهنگی- اجتماعی) نیز از دیگر عوامل بالقوه ایجاد کننده این اختلالات هستند. هر کدام از این عوامل به ندرت می‌توانند در به وجود آوردن این اختلالات به تنهایی عمل کنند، بلکه همه آن‌ها به کمک هم و در تعامل با یکدیگر می‌توانند در با یکدیگر می‌توانند موثر باشند. برای مثال نقص‌های شنوایی ممکن است، تعامل‌های و ارتباط‌های کودک با دیگران را تحت تاثیر قرار داده و محدود نمایند.

کودکانی که دچار اختلال ارتباطی (گویایی) هستند دارای علائم و مشخصات گوناگونی می‌باشند که می‌توانند به شما کمک نمایند تا آن‌ها را شناسایی نمایید. این علائم عبارتنداز:

1. آیا در دانش‌آموز علائمی از تاخیر در رشد کلامی و یا اختلالی در گویایی مشاهده می‌کنید؟

2. آیا در صدایی که دانش‌آموزان هنگام حرف زدن تولید می‌کند، هیچ حالت غیر عادی مشاهده می‌کنید؟

3. آیا فرآیند تکلم و حرف زدن او روان و سیال و طبیعی است؟

4. آیا دانش‌آموز فقط از یک شیوه خاص یا روان عادی صحبت کردن استفاده می‌کند (تن صدایش یکنواخت است؟) یا از کلمات مشابهی برای توصیف و حرف زدن راع به وقایع، افراد اشیاء استفاده می‌کند.

5. آیا کودک از حرف زدن به عنوان وسیله‌ای برای پیشرفت و رسیدن به اهدافش استفاده می‌نماید؟

به اعتقاد والری و بایلی (1984) معلمان برای کمک به این کودکان باید:

- هم ارتباط‌های کلامی و هم غیر کلامی این بچه‌ها را تقویت نمایند.

- از بچه‌های سالم و عادی کلاس بخواهند یا آن‌ها را تشویق نمایید تا با این بچه‌ها ارتباط برقرار نمایند و با آن‌ها حرف بزنند و تا آن‌جا که امکان دارد آن‌ها را به حرف زدن تشویق نمایند.

- بچه‌های دیگر را وادارید تا تشویق نمایید تا با آن‌ها بازی کنند و آن‌ها را به عنوان هم بازی خود بپذیرند.

- از طریق بازی و شرکت در فعالیت‌های گروهی، انواع تعامل های اجتماعی آن‌ها را تقویت کنید.

- خود شما باید به عنوان یک مدل و الگوی مطلوب و مثبت برای بچه‌هایی که دچار اختلال ارتباطی هستند عمل نمایید.

- سعی کنید تا هنگام ارتباط و حرف زدن با آن‌ها از الگوهای پیشرفته‌تر و پیچیده‌تر کلامی استفاده کنید و آن‌ها را به پیشرفت بیشتر تشویق نمایید.