روش های جدید املا نویسی برای دوره ابتدایی

شاید بسیاری از افراد وقتی واژه دیکته را می شنوند یک معلم به ذهنشان می آید که کتاب فارسی را در دست دارد و کلمات را بلند بلند برای دانش آموزانش می خواند و دانش آموزان نیز آن را در دفتر خود می نویسند، در پایان املا معلم برای دانش آموزان لغت سخت می گوید و خودش آنها را تصحیح می کند. باید گفت این روش مربوط به سال ها پیش است و بنده بعید می دانم که دیگر هیچ آموزگاری از این روش قدیمی و خشک و خسته کننده استفاده کند. هدف از املا این است که دریابیم دانش آموز تا چه حد به اهداف تعریف شده دست یافته و برای رفع مشکل او، نه ابزاری برای مچ گیری و تنبیه.

در این قسمت روش هایی جمع آوری شده که می توان از آنها برای املا گفتن به دانش آموزان استفاده کرد. می توان اظهار داشت روش ها، روش های جالبی هستند و یک نواختی زنگ املا را از بین می برند. باید این نکته را عرض کنم که مطالب داخل پرانتز نظر شخصی اینجانب می باشد و به منبع مطلب که وبلاگ "آموزش-تحصیل" هست ارتباطی ندارد.

نکته دیگر این است که هیچ یک از روش های زیر نباید به عنوان روش غالب برای املا گفتن استفاده شود. معلم باید تلاش کند از انواع مختلف روش ها استفاده کند تا روش ها ارزش آموزشی خود را از دست ندهند و این امر برای دانش آموزان یکنواخت نشود.

امیدوارم مورد قبول دوستان و آموزگاران عزیز واقع گردد.

روش ها:

1) معلم می تواند املا را بر روی چندین کارت بنویسد و این کارت ها را بین گروه ها تقسیم کند تا تمام گروه ها کارتها را ببینند و سپس کارتها را جمع کرده و از روی آنها دیکته بگوید. (قابل استفاده برای املای آموزشی)

2) هر گروه یک متن املاء با کمک تمام اعضای گروه خود می نویسد و معلم املای همه گروهها را جمع آوری کرده و می خواند سپس یا بهترین دیکته به کل کلاس گفته می شود و یا از هر گروه یک پاراگراف انتخاب کرده و دیکته تلفیقی تهیه کرده و به کل کلاس، دیکته می گوییم. در این صورت متن دیکته را بچه ها انتخاب کرده اند. (به علت کمبود وقت این روش کارایی چندانی ندارد، به خصوص با کاهش زمان کلاس ها در بخش نامه جدید)

3) دانش آموزان را گروه بندی می کنیم و سپس هر گروه متن دیکته ای را می نویسد و برای گروه دیگر می خواند تا آن گروه بنویسد و بالعکس. دیکته گروه به گروه نام دیگر این دیکته است. (قابل استفاده برای املای آموزشی)

4) در مواقعی که شاگردی ضعیف است و در املا پیشرفت چندانی ندارد، می توان دانش آموز ضعیف را کنار دانش آموزی قوی نشاند تا بعضی از لغات را که برایش مشکل است، با مشورت بنویسد. در نتیجه دانش آموز ضعیف، هم آن لغت را به خوبی به ذهن می سپارد و هم با افت نمره به طور مکرر مواجه نمی شود. البته این روش نباید به طور تکراری و همیشگی باشد. (البته به نظر من بهتر است به جای این کار نوع اختلال دیکته دانش آموز را کشف کنیم و آن را رفع کنیم تا دانش آموز در آینده متکی به دیگری نباشد. کتاب درمان اختلالات دیکته نویسی تالیف دکتر مصطفی تبریزی می توان به شما کمک شایانی در این زمینه داشته باشد.)

5) در هنگام تصحیح کردن املا، معلم صحیح لغات را نمی نویسد و دانش آموزان خودشان درست لغات را از کتاب پیدا می کنند و بعد معلم به آن املا نمره می دهد. یعنی، ابتدا دور کلمات اشتباه خط کشیده می شود و صحیح آن را بچه ها می نویسند و معلم به صحیح نوشتن آنها نمره می دهد. (بهتر است از این مورد در املای ارزشیابی استفاده نشود)

6) روش دیگر این است که معلم بهتر است متن دیکته را قبل از املا برای بچه ها بخواند، ولی بچه ها چیزی ننویسند و تنها گوش دهند و سپس بنویسند. بعد از املا باید متن مجددا خوانده شود، یعنی در هر املا کل متن باید سه بار خوانده شود. (قابل استفاده برای املای آموزشی و ارزشیابی)

7) دانش آموزان املا را در هوا بنویسند و معلم در هوا تصحیح کنیم، نه با قلم بر روی کاغذ. (نمی توان این روش را به عنوان یک روش دیکته گفتن به دانش آموزان در نظر گرفت، این کار بیشتر جنبه رفع اختلال دیکته دانش آموز مشکل دار را دارد و بالطبع زمان کافی برای هر دانش آموز وجود ندارد.این روش قابل استفاده برای املای آموزشی می باشد.)

8) در صورت دیگر املا، می توان شفاهی دیکته را خواند و بچه ها لغات مهم آن را هجی کنند و در هوا بنویسند. (برای کلاس هایی که تعداد دانش آموزان کم است کاربرد دارد و قابل استفاده برای املای آموزشی می باشد.)

9) نوع دیگر املا می تواند چنین باشد که شاگرد پشت سری، کلمات را روی پشت فرد جلویی بنویسد و شاگرد جلویی از روش حرکت انگشتی فرد عقبی بتواند لغات را بفهمد و بنویسد، که این یک نوع بازی و املا است. (قابل استفاده برای املای آموزشی)

10) در روش دیگر به بچه ها گفته می شود که روزنامه با خود به کلاس بیاورند و لغات را ببرند و از لغات بریده شده یک بند املا برای معلم درست کنند و بروی ورقه بچسبانند. این روش را می توان به صورت گروهی نیز انجام داد. (این روش اندکی آرمانی است و به احتمال زیاد با کمبود وقت مواجه خواهید شد. بهتر است دانش آموزان لغات مهم را با استفاده از ماژیک هایلایت کنند و یک متن تولید کنند. این روش قابل استفاده برای املای آموزشی می باشد.)

11) می توان متن املایی را به صورت پلی کپی بدون نقطه، بدون تشدید و یا به صورت لغات ناقص به دانش آموزان داد تا آنان در جای مناسب نقطه بگذارند یا تشدید قرار دهند و یا لغات ناقص را کامل کنند. (این روش قابل استفاده برای املای آموزشی می باشد.)

12) می توان دیکته را به صورت لغات صحیح و غلط در کنار هم قرار داد تا بچه ها کلمه غلط را خط بزنند.(این روش قابل استفاده برای املای آموزشی می باشد.)

13) روش دیگر املا می تواند به صورت تصویری باشد. یعنی، شکل را به دانش آموزان بدهیم تا آنان املای صحیح آن را بنویسند. (این روش مختص پایه اول ابتدایی است و تصاویر باید واضح و فاقد هرگونه ابهامی باشند. یعنی مثلا اگر می خواهیم آب را به دانش آموزان املا بگوییم، لیوان آب را به دانش آموزان نشان نمی دهیم تا دانش آموزان تردید کنند که آب بنویسند یا لیوان.)

14) املای تقویت حافظه: بدین صورت که معلم متنی را روی تخته می نویسد و سپس متن را برای دانش آموزان می خواند و سپس روی نوشته هایش روی تخته پرده می کشد و بچه ها باید هر آنچه از متن فهمیده اند بنویسند. سپس معلم پرده را از تخته بر می دارد و بچه ها متن خود را با متن تخته مقایسه می کنند و به خود امتیاز می دهند. (این روش قابل استفاده برای املای آموزشی می باشد.)

15) روش دیگر، می تواند استفاده از آینه باشد که کلمات را برعکس بنویسیم و بچه ها با آینه درست آن را بنویسند و یا صحیح آن را بخوانند. (این روش قابل استفاده برای املای آموزشی می باشد.)

16) معلم لغاتی را بروی مقوا می نویسد و مقوا را به تخته نصب می کند و زمان کوتاهی وقت می دهد تا دانش آموزان کلمات را به دقت نگاه کنند و سپس مقوا را جمع می کند. در اینجا بچه ها هر آن چه از لغات در ذهنشان مانده است را می نویسند و معلم لغات و کلمات آنان را تصحیح می کند تا دقت آنان سنجیده شود. (این روش قابل استفاده برای املای آموزشی می باشد.)

17) از روشهای موجود در تصحیح املا این است که دانش آموزان با اشتباهات خود جمله بسازند و یا دیکته به صورت جمله سازی از لغات مهم درس باشد. (همانگونه که از متن پیداست این روش، یک روش تصحیح املاست و کارهای بعد از آن مربوط به تمرین دادن دانش آموز است.)

18) دانش آموزان کلمات مهم یا مشکل درس را روی پارچه بنویسند و سپس با خمیر یا نخ و سوزن کلمات را بسازند و یا بدوزند که در این صورت هنر و بازی توامان می شوند. (این یادگیری تلفیقی است. اما در این روش خطرات و کثیفی استفاده از ابزار آموزگاران را از استفاده از این روش برحذر می دارد.این روش قابل استفاده برای املای آموزشی می باشد.)

19) دانش آموزان از اشتباهات خود در املا کلمات هم خانواده، متضاد و یا هم معنا بنویسند. (روش املا نیست و مربوط به تمرین دادن دانش آموز است.)

20) برای آشنایی دانش آموزان با انواع صداها و لهجه ها در هنگام دیکته گفتن و از این که بچه ها تنها به صدا و لحن معلم خود خو نگیرند، معلم می تواند از اطرافیان خود بخواهد تا متن املا را بر روی نوار بخوانند و صدای خود را ضبط کنند و سپس آن متن را به کلاس بیاورد و بچه ها از روی آن نوار دیکته بنویسند تا در هنگام ارزشیابی پایانی و یا هر زمان دیگر بچه ها دچار مشکل نشوند. (این روش بسیار عالی است و قابل استفاده برای املای آموزشی و ارزشیابی است.)

21) همکاران معلم می توانند در املاهای کلاسی جای خود را تعویض کنند و به بچه های کلاسهای دیگر املا بگویند تا بچه ها با انواع صداها و لحن و گویش در دیکته آشنا شوند. (اگر در مدرسه این امکان وجود داشته باشد خوب است. این روش قابل استفاده برای املای آموزشی و ارزشیابی است)

22) دانش آموزان می توانند به والدین خود دیکته بگویند و والدین در املای خود چند کلمه را اشتباه بنویسند تا بچه ها آنها را تصحیح کنند و به پدر و مادر خود نمره دهند. (نکته بسیار مهم این است که از قبل حتما باید با والدین دانش آموز هماهنگی کنید تا مثلا بفهمید والدین بی سواد نباشند و آنان را از قصد خود آگاه کنید. زیاد هم نباید از این روش استفاده کرد.)

23) بچه ها می توانند به معلم خود دیکته بگویند. هر گروه یک پاراگراف به معلم بگوید و در انتها گروهها ورقه معلم را تصحیح کنند و یا هر گروه پاراگراف مخصوص به خود را تصحیح کند. البته بهتر است معلم چند کلمه را عمدا اشتباه بنویسد. (این روش بسته به ظرفیت کلاس می تواند روش بسیار خوبی باشد. قابل استفاده برای املای آموزشی است.)

24) برای والدین بی سواد، فرزند می تواند صدای خود را ضبط کند و از روی صدای خود به خودش دیکته بگوید یعنی صدای ضبط شده ی خود را جایگزین صدای اولیای خود که بی سواد هستند، نماید. (اگر دانش آموز مشتاق به این کار باشد و تجهیزات لازم را داشته باشد روش خوبی است.)

25) یکی دیگر از روش ها برای تصحیح املا این است که می توان املا را به بچه ها داد تا تصحیح کنند، ولی در نهایت نمره نهایی را معلم بدهد یا دانش آموزان تصحیح کننده با مداد کنار دفتر فرد، نمره بگذارند و بعد معلم نمره خود را با نمره ای که دانش آموزان داده مقایسه کند.

لازم به تذکر است که روش های املا که به عنوان نمونه بیان گردید را نباید به عنوان روش واحد تلقی کرد، اگر هر روشی بیشتر از اندازه استفاده گردد، ارزش آموزشی خود را از دست می دهد. لذا اگر معلم بنا به ضرورت و در نظر گرفتن تنوع، روشهای متنوع املا را به کار گیرد نتیجه مفیدی عاید دانش آموزان خواهد شد.